Nieuw gedrag aanleren of slechte gewoontes afleren. We nemen ons allemaal weleens voor om iets in ons leven in positieve zin te veranderen. “Vanaf morgen stop ik met snoepen of vanaf nu ga ik meer sporten”. We zijn bereid om nieuw gedrag aan te leren. Maar is bereid zijn wel voldoende?

Terugval

Vaak starten we enthousiast, om een paar weken later weer terug te vallen. Je was zo gemotiveerd toen je startte, maar halverwege werd de motivatie minder. Ineens vind je het niet meer zo belangrijk. Je kunt de touwtjes toch wel een beetje laten vieren? Het moet ook leuk blijven toch?

Zodra dit soort gedachten voorbij komen kun je jezelf afvragen in hoeverre je intrinsiek gemotiveerd was toen je aan die positieve gedragsverandering begon.

Gedragsverandering

Aangeleerd gedrag is niet zo eenvoudig te veranderen. Bepaalde gewoontes zijn zo ingesleten dat het lastig is om ze af te leren. Daarbij heeft een positieve gedragsverandering bepaalde tijd nodig. Ook spelen verschillende factoren een rol bij het aanleren van nieuw gedrag. Deze factoren hebben zowel met de persoon zelf, als met de omgeving te maken.

Er is veel onderzoek gedaan naar gedragsverandering. Een bekende theorie van gedragsverandering is de theorie van gepland gedrag van Ajzen (1991). Het model dat Ajzen heeft ontwikkeld gaat er vanuit dat de beste voorspeller van gedrag de intentie is die mensen hebben.

Intentie

Stel je hebt je voorgenomen om iets in positieve zin te veranderen. Dat betekent dat je de intentie hebt om nieuw gedrag aan te leren, maar in hoeverre ben je klaar voor deze verandering?

De volgende stellingen geven aan in hoeverre iemand klaar is om bepaald gedrag te veranderen.

• Ik ga me bezighouden met een gezondere levensstijl
• Het is de bedoeling dat ik gezonder ga leven
• Ik ben van plan om gezonder te gaan leven
• Ik ga proberen om gezonder te gaan leven

Voel je het verschil? Hieruit kun je opmaken in hoeverre iemand klaar is om zijn gedrag daadwerkelijk te veranderen. Met alleen de intentie ben je er nog niet. Wat is er nog meer voor nodig?

Bewustwording

Gedragsverandering begint met bewustwording. Zodra je je bewust bent geworden dat bijvoorbeeld een gezondere levensstijl je van jouw lichamelijke klachten afhelpt, zal je eerder bereidt zijn om nieuwe gewoontes aan te leren. Zeker als jouw klachten een last voor je zijn. Als je daarnaast ook nog iemand in je omgeving kent, waarbij je de positieve effecten gezien hebt, zal je dit je extra motiveren.

Motivatie

Naast bewustwording, speelt motivatie eveneens een belangrijke rol. Er is een groot verschil tussen ‘willen’ en ‘moeten’. Bij motivatie is het van belang dat je intrinsiek of extrinsiek gemotiveerd bent. Intrinsiek wil zeggen dat je vanuit jezelf gemotiveerd bent. Extrinsiek wil zeggen dat er van buitenaf invloeden zijn waardoor je gemotiveerd bent.

Wil je echt vanuit jezelf iets veranderen of doe je het omdat je omgeving dat graag van je ziet? Dit is een wezenlijk verschil. Wanneer je van buitenaf (extrinsiek) voelt dat je moet veranderen, zal de kans van slagen minder zijn dan wanneer je echt vanuit jezelf gemotiveerd bent (intrinsiek). Daarbij komt dat plezier hebben in wat je doet voor extra stimulatie zorgt. Overigens kan het wel zijn dat je begint vanuit extrinsieke motivatie, maar al doende de motivatie intrinsiek wordt. Denk bijvoorbeeld aan iemand die niet van sporten houdt. Op advies van zijn arts gaat sporten en het uiteindelijk leuk gaat vinden.

Persoonlijkheidskenmerken

Gedrag wordt mede bepaald door hoe iemand in elkaar steekt. Of je iets gaat volhouden heeft ook te maken met persoonlijkheidskenmerken. Ben je zelfredzaam? Zet je door als het even tegenzit? Ben je bestand tegen valkuilen? Ken je jouw zwakke plekken? Ga je planmatig te werk gaat of ben je een chaoot? Heb je behoefte aan veel steun en begeleiding of heb je van nature veel discipline?

Nieuw gedrag aanleren

Kortom, factoren als intentie, bewustwording, kennis, motivatie, persoonlijkheidskenmerken e.d. spelen allemaal een rol bij het wel of niet slagen van het aanleren van nieuw gedrag.

Weet dat je de meeste kans van slagen hebt met de juiste intentie en motivatie. Zorg dat je goed geïnformeerd bent over datgene wat je wilt veranderen. Maak een plan van aanpak. Onderzoek wat je valkuilen zijn. Vergroot jouw slagingskans met een goede voorbereiding.

Tips voor het aanleren van nieuw gedrag

Doorloop de volgende stappen, zodat je de kans van slagen vergroot.

• In hoeverre ben je bereidt om jouw doel te bereiken? Wees eerlijk naar jezelf. Ben je intrinsiek of extrinsiek gemotiveerd? Is er iets wat je nog tegenhoudt?
• Heb je je goed verdiept in wat het nieuwe gedrag inhoudt? Heb je de nodige kennis opgedaan?
• Hoe realistisch is jouw doel? Heb je een plan van aanpak en is dat haalbaar?
• Ben je je bewust van barrières? Welke valkuilen kun je tegenkomen en hoe ga je daarmee om?
• Neem kleine stapjes zodra je start met het aanleren van nieuw gedrag. Bedenk tijdens het uitvoeren van je plan dat het leuk moet blijven. Kleine stapjes zijn effectiever en zorgen ervoor dat je iets vol kunt houden.
• Voorkom terugval. Realiseer je dat er tijdens het aanleren van nieuw gedrag  altijd kans op terugval is. Blijf realistisch en zorg dat je plezier houdt in het bereiken van je doel.
• Realiseer je dat een gedragsverandering tijd nodig heeft. Na een week of acht ben je aan een verandering gewend. Al snel gaat het als een gewoonte voelen. Na ongeveer 6 maanden is een gedragsverandering consistent geworden. Je hoeft niet meer bang te zijn voor terugval.

Succes!